Waarom Oude Filosofen Vaak Vegan Waren

Vegetarisme in het Oude India: Spirituele Zuiverheid en Ahimsa

India is zonder twijfel een van de oudste regio’s waar vegetarisme diep geworteld is in de cultuur. Religies zoals hindoeïsme, boeddhisme en jainisme brachten het concept van ahimsa, oftewel geweldloosheid, naar voren als een fundamentele levenshouding. Deze overtuiging hield in dat alle levende wezens, van mensen tot dieren, recht hadden op een vreedzaam bestaan.

• Hindoeïsme en Voedingsregels: Binnen het hindoeïsme werd vegetarisme aangemoedigd, vooral onder brahmanen en religieuze leiders. De Veda’s, oude heilige teksten, bevatten passages die het belang van een geweldloze levensstijl benadrukken. Vegetarisme werd gezien als een manier om spirituele zuiverheid te behouden en karma op te bouwen.

• Boeddhisme en Compassie: Boeddhistische monniken volgden vaak een vegetarisch dieet, hoewel dit niet universeel verplicht was. De leer van Boeddha benadrukte compassie voor alle levende wezens, wat veel volgelingen inspireerde om vlees te vermijden.

• Jainisme: Radicale Geweldloosheid: In het jainisme is ahimsa een kernprincipe, en het vermijden van vlees is een strikt voorschrift. Jains gaan zelfs zo ver dat ze gewelddadige handelingen tegen micro-organismen proberen te vermijden, wat hun toewijding aan een geweldloze levensstijl illustreert.

Vegetarisme in het Oude Griekenland: Filosofische Stromingen

Hoewel minder wijdverbreid dan in India, kwam vegetarisme ook voor in de oude Griekse wereld. Hier werd het vooral aangemoedigd door filosofische stromingen en religieuze sekten die ethiek en spiritualiteit hoog in het vaandel droegen.

Pythagoras en de Pythagoreeërs

Pythagoras, een van de beroemdste Griekse filosofen, was een fervent voorstander van vegetarisme. Hij geloofde dat alle levende wezens een ziel bezaten en dat het doden van dieren moreel onjuist was. Voor Pythagoras was vegetarisme niet alleen een ethische keuze, maar ook een spirituele noodzaak.

• Geloof in Reïncarnatie: Pythagoras geloofde in de transmigratie van zielen, het idee dat zielen na de dood reïncarneren in andere levende wezens, waaronder dieren. Dit geloof maakte het eten van vlees onaanvaardbaar.
• Vegetarisme en Gezondheid: Naast ethiek geloofde Pythagoras dat een plantaardig dieet bijdroeg aan fysieke en mentale zuiverheid, wat essentieel was voor een filosofisch en deugdzaam leven.

Andere Griekse Filosofen en Vegetarisme

• Empedocles: Net als Pythagoras was Empedocles een pleitbezorger van vegetarisme. Hij beschouwde het doden van dieren als een schending van kosmische harmonie.
• Theophrastus: Een leerling van Aristoteles, Theophrastus, zette zich in voor een vegetarisch dieet en benadrukte dat dieren rationeel gedrag vertoonden en dus respect verdienden.

Vegetarisme in het Oude Rome: Ethische en Religieuze Invloeden

In het oude Rome was vegetarisme minder wijdverspreid dan in India en Griekenland, maar het speelde toch een rol binnen bepaalde gemeenschappen en filosofische tradities. Vooral de Stoïcijnen en Neoplatonisten zagen vegetarisme als een manier om een deugdzaam leven te leiden.

Stoïcisme en Beheersing van Behoeften

Stoïcijnen, zoals Seneca, pleitten voor het beheersen van verlangens en leefden vaak sober. Hoewel vegetarisme niet expliciet werd voorgeschreven, werd het gezien als een manier om eenvoud en zelfdiscipline te bevorderen.

Neoplatonisme en Spirituele Zuivering

De Neoplatonisten, onder leiding van Plotinus en Porphyrius, legden sterk de nadruk op ascetisme, waaronder het vermijden van vlees. Zij geloofden dat het eten van vlees een negatieve invloed had op de ziel en dat spirituele zuiverheid bereikt kon worden door een plantaardig dieet.

Religieuze Sekten en Vegetarisme in de Oudheid

Naast de grote filosofische stromingen waren er ook kleinere religieuze gemeenschappen die vegetarisme beoefenden.

• Orfische Sekten: Deze religieuze sekten in het oude Griekenland volgden de leer van Orpheus, die vegetarisme propageerde als een manier om spirituele reinheid te bereiken.
• Essenen: Een Joodse sekte in de oudheid die zich onthield van vlees en andere dierlijke producten. Ze leefden ascetisch en zagen vegetarisme als een onderdeel van hun religieuze toewijding.

Dierenoffers en Religieuze Rituelen

In veel oude culturen speelde vlees een belangrijke rol in religieuze ceremonies. In de Helleense religie waren dierenoffers een integraal onderdeel van festivals en rituelen. De offerdieren werden geslacht, en delen van het vlees werden als geschenk aan de goden aangeboden. De rest werd vaak in gemeenschappelijke maaltijden gedeeld.

Toch ontstond er verzet tegen deze praktijk. Sommige filosofen bekritiseerden dierenoffers als onnodig wreed en spiritueel ineffectief.

Pythagoras en Filosofisch Vegetarisme

Pythagoras, een invloedrijke Griekse filosoof uit de 6e eeuw v.Chr., was een van de eerste westerse denkers die vegetarisme propageerde. Zijn volgelingen, de Pythagoreeërs, zagen het eten van vlees als onethisch en schadelijk voor de ziel.

Volgens Pythagoras verstoorde vleesconsumptie de harmonie tussen mens en natuur. Hij geloofde dat alle levende wezens een ziel bezitten en dat het doden van dieren spirituele onzuiverheid veroorzaakte. Zijn filosofie legde de basis voor een ethische benadering van voeding die eeuwen later nog steeds relevant is.

Neoplatonisme: Het Spirituele Pad naar Veganisme

De Neoplatonistische filosofie, die zijn oorsprong vond in de 3e eeuw na Christus, benadrukte ascetische levensstijlen. Plotinus, de grondlegger van het Neoplatonisme, en zijn leerling Porphyrius pleitten voor een vegetarisch dieet om dichter bij het goddelijke te komen.

Porphyrius ging nog verder in zijn werk On Abstinence from Eating Animals. Hij gaf zowel ethische als metafysische redenen om vlees te vermijden:

• Ethische Argumenten: Dieren hebben het vermogen om pijn te voelen en emoties te ervaren. Het is onrechtvaardig hen uit te buiten of te doden voor menselijke consumptie.
• Metafysische Argumenten: Ware goden hebben geen behoefte aan materiële offers zoals vlees. Spirituele zuiverheid en innerlijke contemplatie waren volgens Porphyrius belangrijker dan fysieke rituelen.

Porphyrius’ Kritiek op Dierenoffers

Porphyrius bekritiseerde de praktijk van dierenoffers fel. Hij stelde dat dergelijke offers meer te maken hadden met de invloed van kwaadaardige geesten (daimones) dan met de wil van de goden. Hij beschouwde dierenoffers als moreel verwerpelijk en spiritueel ineffectief, wat hem tot een vroege voorloper maakte van de moderne kritiek op dierenmishandeling.

Verschillen binnen het Neoplatonisme

Interessant is dat latere Neoplatonisten zoals Iamblichus wel belang hechtten aan rituelen en offers, inclusief dierenoffers. Zij zagen deze als essentieel voor spirituele groei. Dit markeert een duidelijk verschil met de meer ascetische en contemplatieve benadering van Porphyrius.

De Relevantie van Oude Filosofie voor Moderne Tijden

De filosofieën van Pythagoras, Plotinus en Porphyrius blijven relevant in hedendaagse discussies over ethiek en dierenrechten. Hun nadruk op compassie, geweldloosheid en spirituele zuiverheid inspireert velen om vlees en andere dierlijke producten te vermijden.